Artykuły

Rola żywienia w chorobie Parkinsona (PD)

Choroba Parkinsona to przewlekła, postępująca choroba neurodegeneracyjna, charakteryzująca się nie tylko objawami ruchowymi (drżenie, sztywność, bradykinezja), ale także licznymi objawami pozaruchowymi (zaparcia, depresja, zaburzenia węchu), które znacząco obniżają jakość życia. Współczesne zarządzanie PD wykracza poza farmakologię, uznając odpowiednie żywienie za integralny i kluczowy element terapii. Prawidłowa dieta może łagodzić objawy, poprawiać skuteczność leków (głównie lewodopy), działać neuroprotekcyjnie i przeciwdziałać powszechnym w PD problemom, takim jak niezamierzona utrata masy ciała i niedożywienie.

1. Kluczowa interakcja: Białko pokarmowe a lewodopa

Najistotniejszym aspektem żywienia w PD jest interakcja między białkiem a lewodopą, złotym standardem leczenia objawowego.

Mechanizm: Lewodopa i aminokwasy z trawienia białka (LNAA) konkurują o te same transporty do mózgu. Bogatobiałkowy posiłek znacząco zmniejsza wchłanianie leku, prowadząc do osłabienia jego działania i fluktuacji ruchowych (naprzemienne stany "on" i "off").

Strategia redystrybucji białka (PRD): Aby zminimalizować tę interakcję, stosuje się dietę polegającą na:

Ograniczeniu białka w ciągu dnia (śniadanie, lunch) – posiłki oparte na węglowodanach, warzywach i owocach.

Spożyciu głównej porcji białka na kolację, gdy zapotrzebowanie na sprawność ruchową jest mniejsze. Przyjmowaniu lewodopy na czczo (30-45 min przed lub 1-2 godz. po posiłku).

Ostrzeżenie: PRD musi być wdrażana pod ścisłym nadzorem lekarza i dietetyka, aby zapobiec niedożywieniu i niedoborom (np. wapnia, witamin z grupy B).

2. Fundamenty diety w chorobie Parkinsona

Podstawą powinna być dieta śródziemnomorska lub typu MIND, bogata w antyoksydanty i błonnik.

Zasady ogólne:

Częstotliwość: 4-5 mniejszych posiłków dziennie w regularnych odstępach.

Błonnik (min. 25g/dzień): Pełnoziarniste produkty, warzywa, owoce – kluczowe w zwalczaniu zaparć.

Nawodnienie (min. 2l/dzień): Niezbędne, szczególnie przy diecie bogatobłonnikowej i niedociśnieniu ortostatycznym.

Tłuszcze: Źródła: tłuste ryby morskie, oliwa z oliwek, orzechy, awokado. Ograniczyć tłuszcze nasycone i smażenie

Obróbka kulinarna: Gotowanie, pieczenie w niskiej temperaturze. Unikać smażenia.

3. Suplementacja: celowana i ostrożna

Witaminy B6, B12, kwas foliowy: Terapia lewodopą podnosi poziom homocysteiny, zwiększając ryzyko demencji. Suplementacja tymi witaminami jest często konieczna w celu obniżenia homocysteiny.

Witamina D i wapń: Pacjenci z PD są wyjątkowo narażeni na osteoporozę i upadki. Konieczna jest suplementacja w przypadku niedoborów (coroczna kontrola).

Antyoksydanty (wit. C, E): Zalecane są z diety (warzywa, owoce). Dowody na skuteczność suplementów są słabe i niejednoznaczne.

Suplementy neuroprotekcyjne (Koenzym Q10, Omega-3, kurkumina): Wykazują obiecujące działanie w badaniach, głównie na modelach zwierzęcych. Ich stosowanie u ludzi wymaga dalszych badań i bezwzględnie musi być konsultowane z lekarzem ze względu na ryzyko interakcji z lekami.

4. Mikrobiom jelitowy i przyszłe terapie

Nowe dowody wskazują, że proces chorobowy może zaczynać się w jelitach (oś jelitowo-mózgowa), a nieprawidłowy mikrobiom jest jego elementem. Alfa-synukleina: Białko to może agregować się w jelitach i przemieszczać do mózgu, prowadząc do neurodegeneracji. Przeszczep mikrobioty kałowej (FMT): Wstępne badania kliniczne wykazują znaczącą poprawę objawów ruchowych po FMT od zdrowych dawców. To niezwykle obiecująca, choć wciąż badana, terapia przyszłości.

5. Praktyczne zarządzanie wyzwaniami

Dysfagia (zaburzenia połykania): Wymaga modyfikacji konsystencji posiłków (półpłynne, papkowate), zagęszczania płynów. Konsultacja z logopedą i dietetykiem jest obowiązkowa.

Nudności i utrata wagi: Spożywanie mniejszych, częstszych posiłków, zwiększenie kaloryczności poprzez dodatek zdrowych tłuszczów (awokado, orzechy, oleje).

Niedociśnienie ortostatyczne: Unikanie dużych posiłków, zwiększenie podaży płynów i soli (po konsultacji z lekarzem).

Podsumowanie

Żywienie w chorobie Parkinsona to nie dodatek, ale filar terapii. Najważniejsze zalecenia to:

• Stosowanie strategii redystrybucji białka w porozumieniu z zespołem medycznym.
• Przyjmowanie lewodopy na pusty żołądek.
• Wdrożenie diety bogatej w błonnik, warzywa, owoce i zdrowe tłuszcze.
• Dbałość o odpowiednie nawodnienie.
• Konsultacja z lekarzem w sprawie celowanej suplementacji (wit. D, B12, kwas foliowy) i unikanie samodzielnego włączania suplementów bez dowodów na skuteczność.
• Indywidualne podejście do problemów takich jak dysfagia czy utrata wagi.

Holistyczne podejście łączące farmakologię, zindywidualizowane żywienie i nowatorskie terapie (jak FMT) daje największe szanse na poprawę jakości życia i spowolnienie postępu choroby.

dr n.med. Sławomir Puczkowski

Więcej? Bardzo proszę. Kliknij i pobierz cały EBOOK.